Antykoagulanty to grupa leków ograniczająca ryzyko powstawania zakrzepów. Wykorzystywane są do zmniejszenia ryzyka nadmiernej utraty krwi po uszkodzeniu tkanek np. na drodze przebytego urazu, czy w profilaktyce niektórych chorób np. udaru ischemicznego. Niemniej jednak lekarze zaznaczają, że stosowanie leków przeciwzakrzepowych przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi wymaga odpowiedniego postępowania. Czy antykoagulanty należy odstawić przed zabiegiem operacyjnym?

Rodzaje leków przeciwzakrzepowych

Do dyspozycji lekarzy i pacjentów są różne rodzaje antykoagulantów. Choć wszystkie odpowiadają za ograniczenie powstawania zakrzepów i zatorów, to jednak różnią się od siebie mechanizmem działania i tempem uzyskiwanych efektów. Zdecydowana większość leków przeciwzakrzepowych jest dostępna na receptę – wyróżnia się następujące kategorie preparatów antykoagulacyjnych:

• heparynę drobnocząsteczkową
• antagoniści witaminy K – acenokumarol, warfaryna
• inhibitory czynnika Xa – apiksaban, edoksaban, rywaroksaban
• leki przeciwpłytkowe – klopidogrel, prasugrel, tikagrelor, tiklopidyna

Lekiem przeciwzakrzepowym dostępnym bez recepty jest kwas acetylosalicylowy, popularny niesteroidowy lek przeciwzapalny. Aspiryna jest lekiem zaliczanym do grona przeciwpłytkowych antykoagulantów.

Leki przeciwpłytkowe a zabiegi chirurgiczne

Pacjenci leczeni preparatami przeciwpłytkowymi (np. klopidogrelem) i z zaplanowanym zabiegiem powinni odstawić leki już od 7 do 10 dni przed terminem operacji. Wynika to z faktu, że właśnie tyle czasu średnio żyją trombocyty (płytki krwi) w organizmie człowieka.

Jeżeli chodzi o kwas acetylosalicylowy, to należy rozważyć tutaj dwie kwestie. Gdy aspiryna jest podawana jako antykoagulant w prewencji pierwotnej, to odstawia się ją na około 5 dni przed zabiegiem. Jednak w sytuacji, gdy lek stosuje się jako element prewencji wtórnej, to wówczas odstawienie kwasu acetylosalicylowego jest niezalecane dla pacjenta.

Heparyna drobnocząsteczkowa a planowany zabieg chirurgiczny

W przypadku heparyny drobnocząsteczkowej należy przeanalizować trzy możliwe scenariusze jej stosowania:

• Jako element profilaktyki nie musi być odstawiana przed zabiegami.
• W sytuacji, gdy istnieje duże ryzyko krwawienia (np. podczas operacji mózgu), to wówczas lek należy odstawić na 12 godzin przed planowaną interwencją chirurgiczną.
• Lecznicze dawki preparatów z heparyną wymagają zrezygnowania z nich na około 24 godziny przed nadchodzącym zabiegiem operacyjnym.

Antagoności witaminy K a zabiegi chirurgiczne

Wyjątkiem nie są leki należące do grona antagonistów witaminy K. Lekarze zalecają, aby preparaty z acenokumarolem odstawić najpóźniej na 3 dni przed operacją a z warfaryną na 5 dni. U pacjentów leczonych antagonistami witaminy K niezbędne jest kontrolowanie wartości wskaźnika INR, który przed zaplanowanym zabiegiem musi wynosić poniżej 1,5 – analizy dokonuje się na 24 godzin przed interwencją chirurgiczną.

Nowoczesne leki przeciwzakrzepowe – inhibitory czynnika Xa a operacje chirurgiczne

W przypadku antykoagulantów nowej generacji odstawienie następuje przeważnie na 2-3 dni przed zaplanowaną operacją. Jednak dokładny czas jest uzależniony od aktualnego stanu i funkcjonalności nerek pacjenta np. na podstawie wskaźnika GFR, który opisuje zdolność filtracji kłębuszkowej.

Nagły zabieg chirurgiczny a leki przeciwzakrzepowe – jak reagować?

Niestety zawsze istnieje ryzyko, że interwencja chirurgiczna nie będzie wcześniej zaplanowana np. w przypadku sytuacji nagłego ratowania życia po wypadku komunikacyjnym czy pogorszenia stanu pacjenta w wyniku choroby. Wówczas lekarz jest zmuszony podać pacjentowi lek (antidotum), który spowoduje odwrócenie antykoagulacyjnego działania stosowanego preparatu przeciwzakrzepowego. W ten sposób może zminimalizować ryzyko występowania powikłań w formie wzmożonego krwawienia śródoperacyjnego i innych skutków ubocznych.

Bibliografia:

1. Bartkowiak R., Wożakowska-Kapłon B. „Kardiologiczne konsultacje w ortopedii u chorych przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.” Folia Cardiologica 2015, 10(6): 423-427.
2. Mital A., et al. „Polskie zalecenia dotyczące leczenia antagonistami witaminy K.” Jouranl of Transfusion Medicine 2013, 6(2): 41-47.
3. Thachil J., Gatt A., Martlew V. „Management of surgical patients receiving anticoagulant and antiplatelet agents.” Journal of British Surgery 2008 95(1): 1437-1448.
4. Scully C., Wolff A. „Oral surgery in patients on anticoagulant therapy.” Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology and Endodentology 2002, 94(1): 57-64.
5. https://podyplomie.pl/medycyna/10680,nowosci-w-praktyce?page=5