Leki z kategorii antykoagulantów stanowią jeden z elementów zapobiegania rozwojowi choroby zakrzepowo-zatorowej. Osoby narażone na występowanie zakrzepów mogą stosować preparaty w formie tabletek o działaniu systemowym. Jednak w niektórych przypadkach znacznie lepszym wyborem okażą się produkty lecznicze w formie zastrzyków. Jak należy ich używać? W jakich przypadkach warto zastosować zastrzyki przeciwzakrzepowe?
Co zawierają zastrzyki przeciwzakrzepowe?
Zastrzyki zapobiegające zakrzepom i rozrzedzające krew zawierają drobnocząsteczkową heparynę i jej rozmaite pochodne. Heparyna jest związkiem chemicznym, który ogranicza przekształcenie protrombiny w trombinę, która oddziałuje na fibrynogen w celu powstania skrzepu. Ponadto podanie heparyny drobnocząsteczkowej pozwala na inhibicję działania trombiny (wskutek aktywacji antytrombiny) oraz stymuluje lipazę lipoproteinową, co pozwala utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu i lipidów. Działanie heparyny rozpoczyna się w krótkim czasie od momentu podania – niemniej jednak czas trwania antykoagulacyjnych właściwości nie jest zbyt długie. Stąd osoby stosujące zastrzyki przeciwzakrzepowe są zmuszone do monitorowania czasu podawania kolejnych porcji lek heparyny.
Heparyna a inne antykoagulanty – na czym polega różnica?
Głównym powodem, dla którego zastrzyki przeciwzakrzepowe zawierają heparynę drobnocząsteczkową, jest fakt, że jej użycie nie jest związane z tak dużym ryzykiem występowania skutków ubocznych. Mowa tu przede wszystkim o epizodach nadmiernego krwawienia, które niejednokrotnie mogą zakończyć się poważnym krwotokiem. Niebezpieczeństwo to jest szczególnie częste w trakcie farmakoterapii antykoagulantami z kategorii antagonistów witaminy K np. acenokumarolu czy warfaryny.
Jak poprawnie stosować zastrzyki antykoagulacyjne?
Dawka leku przeciwzakrzepowego w postaci zastrzyku i ilość wykonywanych iniekcji jest określana przez lekarza przepisującego receptę na ich użycie. Ponadto dawka terapeutyczna antykoagulantu musi być dostosowana do aktualnych potrzeb chorego np. jednorazowa ilość heparyny podana przed i po zabiegach ortopedycznych jest diametralnie inna niż u pacjenta onkologicznego po chemioterapii, który będzie stosować zastrzyki w ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej.
Niemniej jednak sposób wykonania zastrzyku jest w większości przypadków identyczny, a iniekcja może zostać wykonana przez samego pacjenta. Do aplikacji leku niezbędne jest założenie jednorazowych rękawiczek ochronnych, a miejsce iniekcji należy uprzednio zdezynfekować. Zastrzyki antykoagulacyjne są najczęściej robione podskórnie w brzuch – w tym celu poleca się chwycić fałd skórny (ok. 2 cm grubości), wprowadzić igłę prostopadle do skóry i wstrzyknąć całą zawartość strzykawki. Gdy zastrzyk zostanie wykonany należy wyciągnąć igłę, puścić trzymany fałd skóry, a miejsce wkłucia opatrzyć jałowym gazikiem.
Czy zastrzyki antyzakrzepowe można stosować u kobiet w ciąży?
Tak, zastrzyki antykoagulacyjne są możliwe do użycia przez kobiety ciężarne. Wówczas heparyna stanowi element ograniczenia szans poronienia z powodu wzmożonej krzepliwości krwi np. wskutek niedoboru trombofili, przebytego epizodu zakrzepicy czy zespołu antyfosfolipidowego. Przeciwzakrzepowe zastrzyki heparynowe są również rekomendowane kobietom w trakcie leczenia hormonalnego oraz po porodzie, który odbył się na drodze cięcia cesarskiego. Podobnie jak w przypadku innych leków, tak i zastrzyki antyzakrzepowe są wprowadzane do farmakoterapii wyłącznie, wtedy gdy są ku temu przesłanki – nie należy ich traktować jako niezbędny element w trakcie ciąży.
Bibliografia:
- Chmielewski D., et al. „Zasady profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w ortopedii i traumatologii narządu ruchu.” Ortopedia, Traumatologia, Reabilitacja 2014, 16(2): 227-239.
- Zawilska K. „Profilaktyka i leczenie żylnych powikłań zakrzepowo-zatorowych u pacjentów z chorobą nowotworową.” Hematologia 2014, 5(3): 228-238.
- Ageno W., Crotti S., Turpie AG. „The safety of antithrombotic therapy during pregnancy.” Expert Opinion on Drug Safety 2004, 3(2): 113-118.
